KỲ VĨ PHÁO ĐÀI EL-SHALI: LÃNH ĐỊA TRẮNG HƠN 700 TUỔI CỦA AI CẬP

Không hùng vĩ và dữ tợn như Sahara mênh mông, Siwa mộc mạc, e lệ và nhỏ bé, nép mình sau những đồi cát sa mạc trải dài vô tận. Dường như ở Siwa, người ta có thể quay ngược thời gian về những ngày hồng hoang của trời đất, để đắm mình trong sự yên bình và thuần khiết nhất. Ốc đảo này cũng là nơi để trái tim và khối óc được dịp  lại sau một chặng đường dài xóc nảy, chông chênh, với những dòng nước trong lành, và sắc xanh mát của những tán cây chà là hàng trăm năm tuổi.

Nơi bảo vệ kho báu của sa mạc hơn 700 năm

Hơn 700 năm trước, để bảo vệ ốc đảo nhỏ bé và trù phú khỏi đôi mắt hung ác của những toán cướp sa mạc, người dân Siwa đã bắt tay xây dựng một thành trì riêng cho mình, và đặt tên cho nó là El-Shali.

Khác với tưởng tượng về một pháo đài đồ sộ, chi chít vết hằn của các cuộc chiến dữ dội bảo vệ lãnh thổ, ngày tôi đến thăm, Shali trầm mặc, cổ kính, với hàng hàng lớp lớp những bức tường đá màu vàng cam có tuổi đời hàng trăm năm, đứng lặng yên dõi theo từng nếp nhà thuộc về ốc đảo.

Đây chính là công trình mang niềm tự hào đầy kiêu hãnh của người dân Siwa cổ đại, là thành trì kiên cố bảo vệ những tán cây chà là xanh mướt, những giếng nước mát lành giữa sa mạc khô cằn, và cũng là cuộc sống yên bình của người dân phía bên trong pháo đài.

“Nhưng mỗi mùa mưa trôi qua, tường trên pháo đài sẽ lại rã đi một ít!” - Câu nói của anh chàng HDV địa phương vọng vào tai, khiến người lữ khách như chùn chân lại, khi đang rảo bước và nhìn chăm chú vào từng mảng tường của lịch sử hào hùng, vĩ đại của người dân Siwa.

Chạm tay vào từng phiến đá muối đang tươm bụi, tôi có thể mường tượng ra ánh mắt ngỡ ngàng và chua xót của người dân nơi đây, khi phải tận mắt chứng kiến phần lớn niềm tự hào của mình bị tàn phá sau cơn mưa lịch sử vào năm 1926. May thay, với kiến trúc chồng lớp, cùng những dãy hành lang nối tiếp, uốn lượn như mê cung vẫn hiên ngang, vững vàng  sau cơn thiên tai bất ngờ. Để bây giờ, và nhiều năm sau nữa, pháo đài cổ xưa El Shali vẫn sẽ hít thở, cầu nguyện và ca hát với người dân Siwa.

Phiêu lưu vào vùng lãnh địa trắng của người Ai Cập

Lãnh địa trắng của người Siwa - pháo đài Shali, còn được ví như hòn ngọc của vùng đất này bởi vị trí đắc địa, là cửa ngõ tiếp cận duy nhất và nằm rất gần trung tâm của thị trấn. Dọc đường đi, bạn có thể dễ dàng bắt gặp những cửa tiệm bán đồ lưu niệm của người dân địa phương. Không khí mua bán vui tươi, nhộn nhịp, nhưng vẫn nhẹ nhàng và lịch thiệp, bởi người bán không hét giá hay chèo kéo khách mà để cho mọi người thoải mái ngắm nhìn, lựa chọn. Nhưng hãy kìm lòng, đừng mua vội nhiều món đồ lỉnh kỉnh, vì chúng ta vẫn còn một chuyến đi thú vị đang chờ phía trước…

El-Shali nằm phơi mình giữa ánh nắng mặt trời cả ngày khiến nhiều người lầm tưởng nó có màu vàng nâu, nhưng khi càng đến gần, lãnh địa gần nghìn năm tuổi mới thật sự khoe ra màu trắng xám nguyên bản, được tạo tác từ hỗn hợp muối, đá và đất sét. Bằng cách tạo những khoảng trống trông như tổ ong giữa các tầng và tường, những người thợ lành nghề khi xưa của Siwa đã khéo léo  kiến tạo nên không gian thoáng khí, mát mẻ ở tất cả các lối đi dẫn vào pháo đài.

Có lẽ, vì đây là công trình được thiết kế nhằm bảo vệ ốc đảo xinh tươi, nên  bên trong El-Shali, người Siwa cổ đại đã thiết kế nên một hệ thống bao gồm cơ man các dãy hành lang quanh co, uốn lượn, sâu hun hút không biết dẫn tới đâu, nhằm cản bước bất kỳ kẻ xâm phạm lạ mặt nào. Và cũng chính vì lối kiến trúc này, ngày nay, người lữ khách lại có cảm giác mơ hồ, rồi lại không nhịn được mà tiến về phía trước để xem có gặp được ai, hoặc một điều gì đó bất ngờ trong căn phòng sắp tới không?

Trong lúc đó, tiếng cười, nói như gần  xa cứ văng vẳng bên tai, và lại kích thích lòng tò mò vốn đang tràn trề trong ngực của người lữ khách. Còn nhớ, cậu HDV người bản địa khi ấy, cứ dăm phút lại ngó sang chỗ chúng tôi  một lần, như thể sợ ai đó trong đoàn sẽ đi lạc.

Chờ cho tới khi cả nhóm đã băng qua hết con đường ngoằn ngoèo, cậu ta mới thả chậm bước chân,  ra hiệu cho tôi ghé mắt vào một ô cửa sổ tí hon nhìn về trung tâm Siwa. Trên ngọn tháp chót vót, tôi có cảm giác chỉ cần vươn ngón tay là có thể chạm vào chiều tàn. Trong mắt là nửa tòa thành ngập trong nắng vàng, xa xa, lác đác vài căn nhà đã dọn sạp hàng, lũ trẻ nối gót cha mẹ về nhà,chuẩn bị kết thúc một ngày trong cơn gió se lạnh, hiu hiu của buổi chiều muộn.

Ráng chiều nhuộm vàng pháo đài cổ

“Thời điểm đẹp nhất để ngắm pháo đài El-Shali và Siwa là buổi chiều muộn, khi ánh nắng vàng như mật sẽ nhuộm lên toàn bộ các công trình cổ xưa ở ốc đảo, đối lập với nền trời xanh thăm thẳm, tạo nên một bức tranh thủy mặc ngỡ chỉ có như trong mơ” - đó là lời khẳng định chắc nịch của cậu HDV.

Để kịp chiêm ngưỡng toàn cảnh ốc đảo lúc hoàng hôn, chúng tôi phải leo lên cao hơn, mục tiêu là ngọn đồi cách đỉnh pháo đài hơn 2 cây số. Quãng đường không quá xa, nhưng dốc, cộng với trước đó cả đoàn vừa leo gần 20 phút từ dưới lên đỉnh pháo đài nên nhiều người đã thở hổn hển. Vậy mà chỉ vừa đặt chân tới nơi, mắt ai nấy cũng sáng rực lên.

Từ đây nhìn xuống, tôi dễ dàng thấy rõ cả Siwa được bao quanh bởi rừng chà là xanh rì, còn toàn bộ khu thành trì cổ được phủ lên một màu ráng chiều vàng rực tuyệt đẹp. Chợt, tôi thấy mình cũng “bé nhỏ” như Siwa, khi đứng ngay tâm điểm của ốc đảo. Dưới ánh hoàng hôn, có mấy lần,  những cơn gió bỗng thổi vù lên, làm cát cuộn thành từng vòng, hàng hàng lớp lớp, tạo nên một cảnh tượng sinh động và thích mắt.

Mà nhắc tới chà là, chỉ cần đi đúng mùa (khoảng tháng 9 đến tháng 11) là bạn có thể tha hồ thưởng thức những quả chà là tươi ngon, ngọt lịm. Dường như ở nơi càng khắc nghiệt, loại cây này càng cho ra trái ngọt, với mùi vị vô cùng đặc biệt. Chà là ở Siwa dồi dào, trái mọc thành từng buồng lớn như buồng cau, rụng đầy đường. Cây mọc tự nhiên, hoặc do người dân nơi đây cần mẫn vun trồng, nhưng cũng lớn lên nhờ tắm gió, nắng, và cát sa mạc chứ không tắm thuốc sâu. Chả thế mà dọc đường tôi về, mấy đứa trẻ cứ thản thiên nhặt chà là rụng chia nhau, thi thoảng lại reo lên thích chí như vừa khám phá được điều gì hay ho lắm…

Lòng khao khát gìn giữ sự bình yên cho xóm làng nơi mình sinh ra, cùng với hiểu biết tường tận về sự khắc nghiệt của sa mạc đã thôi thúc cư dân Siwa xưa xây dựng El-Shali. Chỉ tiếc, đúng là không có gì trên đời hoàn hảo vô khuyết, pháo đài có thể “thi gan” với cái nắng nóng như thiêu như đốt, song lại phải nhún nhường dưới vài cơn mưa hiếm hoi của sa mạc. Sau lần gặp gỡ El-Shali này, tôi tự hỏi, không biết lần trở lại tới, El-Shali sẽ trông như thế nào?